We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Deze uitspraak van hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid Jan Rotmans, oprichter van onder meer Urgenda, ziet Fenna Eefting als leidraad voor de veranderende rol van de toezichthouder. ‘De afgelopen decennia is de zorg steeds verder ingericht aan de hand van systeemregels. Maar de zorg is veel te complex voor die papieren werkelijkheid. Door de ontstane afvinkcultuur is de bedoeling is naar de achtergrond geraakt. Als we een maatschappij willen waarin we vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken, begint dat met je verantwoordelijkheid nemen en elkaar aanspreken in vrijheid en veiligheid. Maar verleerd om in contact in plaats van in controle te zijn.’

Steunen en stimuleren

Voor toezichthouders ziet Eefting dan ook een cruciale rol om de beweging in gang te zetten van controlezucht naar soft controls. ‘Een fontein stroomt van boven naar beneden’, is haar overtuiging. ‘Als de toezichthouder vertrouwen schenkt en ruimte geeft aan de bestuurder, sijpelt dat ook de organisatie in. De cijfers onderstrepen de noodzaak tot die verandering: op dit moment kampt één op de vijf jongeren met depressie en angstklachten en we zien steeds meer professionals met een burn-out. Daarnaast staan bestuurders voor grote en ingewikkelde uitdagingen. Die lost de toezichthouder niet meer alleen op met inhoudelijke kennis en rationele controles. Je hebt ook inzicht nodig in de cultuur en kwaliteiten van bestuurders om een prettige ontwikkelcultuur te creëren waar mensen plezier in hun werk hebben.’

Rode draad

In de masterclass “Toezichthouder in de zorg van nu”, waarvan Eefting de inhoudelijk programmamanager is, is persoonlijk leiderschap en het toepassen daarvan dan ook de rode draad. ‘Toezichthouden in deze complexe tijd is net tennis’, vindt Eefting. ‘Je bent niet per se een goede speler als je de spelregels kent. Juist de oefening baart kunst. Hoe ga je bijvoorbeeld om met fouten? Hoe stel je je kwetsbaar op en ga je ook in lastige situaties de dialoog aan?’ Tijdens de masterclass worden deelnemers aangezet om zelf te oefenen in de groep met dialoog, emotie en zelfreflectie. ‘Je kunt een ander niet verder leiden dan je zelf bent.’

Kwetsbaar opstellen

Toch staat de driedaagse collegereeks niet alleen in het teken van vaardigheden opdoen in soft controls. ‘We gaan ook onder leiding van inspirerende sprekers aan de slag met kennis om toezicht te houden het snel veranderend zorglandschap, te leren omgaan met de veranderende verhouding met bestuurders en stakeholders en de diepte in over praktische dilemma’s.’ Ook haar eigen dilemma’s schuwt Fenna Eefting daarbij niet: ‘Ik hoorde onlangs dat medewerkers en managers in mijn organisatie zich niet veilig voelden. Dat trok ik me persoonlijk aan. Maar al voelde me ik zelf ook gekwetst, toch moest ik me kwetsbaar opstellen. Dat is lastig, maar alleen dan kun je zonder oordeel het probleem van de medewerkers centraal te stellen en samen in gesprek te gaan. Dit voorbeeld bevestigt mijn visie waarom het juist voor toezichthouders zo belangrijk is persoonlijk leiderschap te ontwikkelen. Zij moeten binnen een organisatie vóórleven hoe om te gaan met dilemma’s en complexe situaties.’

tekst: Naomi van Esschoten