Marjo Vissers, waarnemend bestuursvoorzitter bij VGZ nadat Karien van Gennip minister werd in het kabinet-Rutte-IV, heeft een passie voor het verbeteren van de gezondheidszorg. ‘Mijn zorghart ging sneller kloppen’, vertelt Vissers in de podcast Voorzorg, ‘toen ik zeven jaar geleden de zorgdivisie van VGZ mocht leiden.’ Haar expertise, verandermanagement, kon ze in die periode uitleven bij het VGZ-programma zinnige zorg.

Zinnige zorg

De prikkelende naam ‘zinnige zorg’ heeft VGZ destijds bewust gekozen. Het ombuigen van de zorgvraag werd destijds niet gezien als een reële mogelijkheid, terwijl dit volgens VGZ wel degelijk kon. ‘We wilden een inhoudelijke discussie met zorgverleners starten over de oorzaken van verschillen in behandelingen. We kregen van zorgaanbieders zelf goede voorbeelden aangereikt die de zorgvraag konden verminderen. Die wilden we opschalen.’

Passende zorg

Dat zinnige zorg in het regeerakkoord kwam van het kabinet Rutte-III was voor VGZ een feestelijke gebeurtenis, die de juistheid van de strategie aantoonde. Inmiddels is de route ook omarmd door het ministerie van VWS, het Zorginstituut en de Nederlandse Zorgautoriteit onder de naam ‘passende zorg’. Alhoewel de definitie van ‘passende zorg’ breder lijkt. Volgens de NZa en het Zorginstituut gaat passende zorg ook over de organisatie en bekostiging van zorg. Jan Kremer, speciaal gezant passende zorg, trekt het nog breder. Hij stelt dat passende zorg ook gaat over gezondheidsverschillen, klimaatgassen en andere maatschappelijke opgaven.

Minder passende zorg

Ook VGZ heeft de strategie van zinnige zorg vernieuwd en verbreed. Wat is het verschil tussen zinnige zorg en passende zorg? Volgens Vissers hebben ze dezelfde lading: ‘Als passende zorg zorgt voor bevlogen medewerkers en zorg die beter aansluit bij de zorgvraag, dan ruil ik de naam zinnige zorg graag in voor passende zorg. Het gaat mij erom dat niet een aantal zorgaanbieders maar heel Nederland inzet op het stoppen met minder passende zorg.’

NFU-beter-niet-doen-lijst

Toch is het afbouwen van minder passende zorg niet eenvoudig, laat de praktijk zien. Minister Ernst Kuipers van VWS wil daarom de ‘beter-niet-doen-lijst’ van de NFU nieuws leven inblazen via het programma Zorgevaluatie en gepast gebruik. Dat moet leiden tot een implementatielijst die op tafel komt bij de zorginkoop.

VGZ begeleidt verandering

Het afbouwen van oude werkwijzen is niet eenvoudig en vereist een implementatietraject, stelt Vissers. ‘Verandering moet je begeleiden. Zorgverleners zijn gewend aan sommige behandelingen en soms overtuigd dat die echt goed zijn, ook al is er bewijs van het tegendeel. Dan moet je het gesprek aangaan wat ze tegenhoudt. Het is niet een kwestie van iets van een lijst schrappen en niet meer doen. Je moet vaak de organisatie van het achterliggende zorgproces veranderen.’

Insteek zorginkoop: nieuwsgierigheid

VGZ steekt de gesprekken over de zorginkoop tegenwoordig anders in. Vissers: ‘We zijn minder veroordelend en proberen nieuwsgierig te zijn naar de oorzaken van verschillen. Dus niet: “U doet dit niet goed en dat moet anders”. Maar: “Waarom is dat anders?” Soms krijgen ziekenhuizen relatief veel complexe patiënten en hebben ze daarom een langere ligduur. We gaan het gesprek aan en proberen te helpen. We hebben speciale teams die data kunnen vergelijken met andere zorgaanbieders.’

Artikel 13 Zvw en passende zorg

Kan passende zorg slagen zonder artikel 13 van de Zorgverzekeringswet aan te passen? Vissers denkt van niet. Artikel 13 garandeert de vrije artsenkeuze van patiënten. Zorgverzekeraars mogen geen ‘hinderpaal’ aan patiënten opleggen. Ze zijn verplicht om circa 75 procent van het tarief te vergoeden als patiënten naar niet-gecontracteerde zorgaanbieders gaan. Ook al leveren ze zorg die niet passend is. ‘Om passende zorg te realiseren is commitment van zorgaanbieder en zorgverzekeraar een voorwaarde. Die afspraken moet je vastleggen in een contract. Zonder contract kun je de prikkels voor verandering niet goed realiseren. Ik denk wel dat we wat moeten doen aan artikel 13.’

Msb en passende zorg

Nog een voorwaarde voor succes is de actieve betrokkenheid van het medisch specialistisch bedrijf (msb) in ziekenhuizen. ‘We sluiten pas een meerjarencontract met ziekenhuizen nadat we ook intensieve gesprekken hebben gevoerd met het msb. Artsen moeten betrokken zijn en laten zien hoe ze aan de slag gaan met passende zorg. Ze moeten nadenken over welke projecten ze gaan starten.’

Bernhoven

Ziekenhuis Bernhoven gold lange tijd als paradepaardje van zinnige zorg. Binnen drie jaar wist het ziekenhuis in Uden de omzet te verlagen met 14 procent. Met CZ, de andere grote betrokken verzekeraar, wist Bernhoven vlak voor de coronacrisis een nieuw meerjarencontract af te ronden. Met VGZ waren die gesprekken nog net niet klaar toen Bernhoven in maart 2020 het epicentrum van de coronacrisis werd. ‘Het ziekenhuis had toen wel wat anders aan zijn hoofd, dus hebben we daarna het bestaande contract twee keer verlengd.’

Compensatie coronakosten

Maar in najaar 2021 trok toenmalig directeur Geert van den Enden aan de noodrem. De compensatie van coronakosten was ontoereikend en het meerjarencontract was een ‘molensteen’. Vissers ziet dat anders. ‘We hebben Bernhoven net zo goed gecompenseerd als alle andere ziekenhuizen.’

Capaciteit ziekenhuis

Zorgaanbieders die inzetten op passende zorg moeten wel hun bedrijfsvoering laten mee bewegen. Dat ze niet van vandaag op morgen de kosten aanpassen aan de lagere omzet, begrijpt Vissers wel. ‘Maar je kunt niet het oude in stand houden. De nieuwe manieren van werken moet voorrang krijgen. Je zult dus ziekenhuisvleugels moeten afbouwen of omzetten in eerstelijnsverblijfplekken, als je door digitalisering minder patiënten fysiek in het ziekenhuis krijgt. Wat doe je dan met je restaurant en parkeerplaatsen? De capaciteit moet mee bewegen.’

Reddingsplan Bernhoven

Bernhoven heeft inmiddels een reddingsplan met 20 miljoen euro aan ombuigingen. VGZ ondersteunt dat plan, dat is opgesteld door interim-bestuurder Hans Feenstra. Met de nieuwe bestuurder Freek Corver lopen de onderhandelingen over een nieuw meerjarencontract.

7 miljoen claimen

Daarnaast probeert Bernhoven zo’n 7 miljoen euro aan misgelopen inkomsten door onderregistratie van dbc’s alsnog te betaald te krijgen. Die rekening ligt volgens Vissers niet bij VGZ en CZ, die immers een aanneemsom hadden afgesproken, maar bij zorgverzekeraars die niet mee deden aan zinnige zorg. En die nog steeds via prijs maal hoeveelheid (p x q) afrekenden.

‘Free-rider’-gedrag van verzekeraars

Zorgaanbieders die mee doen aan passende zorg willen dat alle zorgverzekeraars de contracten volgen die de grootste twee verzekeraars sluiten. Dat is de beste manier om het ‘free-rider’-gedrag van verzekeraars te stoppen: wel profiteren van minder schadelast, maar niet de hogere dbc-prijs betalen die daarvoor nodig is.

Gelijkgerichtheid verzekeraars

Maar Vissers vindt die oplossing een stap te ver gaan. ‘De aanneemsommen waren een veilige manier om te ontdekken met welke zorg we beter konden stoppen. Nu willen we contracten met een deel vaste aanneemsom en een variabel deel via prestaties. Waar het om gaat is dat er tussen verzekeraars gelijkgerichtheid is. Maar de manier waarop ze contracten sluiten, moet kunnen verschillen.’ In de podcast gaat Vissers verder in op wachtlijsten in de ggz, arbeidsmarkt, werkplezier en het integrale zorgakkoord.