Het begrip ‘medisch leiderschap’ zingt rond in de zorg, ‘omdat het voorziet in een behoefte’. De samenleving en de wereld van de gezondheidszorg worden steeds complexer. Het groeiende woud aan protocollen en richtlijnen, die op zichzelf nuttig en belangrijk zijn, ontneemt zorgverleners en managers steeds meer het zicht op waar het echt om gaat in de zorg: veilige patiëntenzorg. Het zijn medische leiders die bij uitstek de wereld van beleid en management kunnen verbinden met wat op de werkvloer gebeurt tussen zorgverleners en patiënten. Dat vindt Carina Hilders, die naast bijzonder hoogleraar aan het instituut Beleid en Management (iBMG, Erasmus) is verbonden aan het Reinier de Graaf Ziekenhuis in Delft als gynaecoloog en directeur Medische Zaken.

Waarom zijn het medische leiders die de rol van verbinder kunnen spelen?

‘Medische leiders zijn in staat te verwoorden wat belangrijk is voor patiënten. Ze weten wat er organisatorisch voor nodig is om de noden van patiënten centraal te stellen. Ook in gesprekken met externe partijen als zorgverzekeraars, de Inspectie en het ministerie van VWS kunnen medische leiders steeds aandacht vragen voor de vraag of patiënten beter worden van het beleid. Medische leiders kunnen zorgen voor een bekrachtiging van de positie van patiënten.’

‘En andersom kunnen ze dokters vertrouwd maken met de managersblik op het ziekenhuis als bedrijf. Wil je goede en veilige zorg leveren, dan is het belangrijk dat het ziekenhuis ook financieel gezond is. Er is een strakke regie nodig op het gebied van kwaliteit, veiligheid, het naleven van protocollen en leren van fouten. Tegelijkertijd is in de dagelijkse praktijk op de werkvloer flexibiliteit nodig. Soms verlopen ingewikkelde operaties niet zoals je zou wensen of wil een patiënt opeens iets anders. Er is persoonlijk leiderschap van medisch specialisten voor nodig om daarvoor de ruimte te bieden. Medisch specialisten moeten die verantwoordelijkheid nemen. Daarvoor zijn moed, respect en transparantie nodig.’

Wat zijn de voorwaarden voor medisch leiderschap?

‘Medisch specialisten kunnen veilige zorg niet alleen organiseren. Binnen ziekenhuizen moeten ze het samen doen. Het is essentieel dat specialisten in hun medisch specialistisch bedrijf (MSB) gelijk optrekken met het ziekenhuisbestuur. Wij hebben in het Reinier de Graaf Ziekenhuis bijvoorbeeld een commissie opgericht voor dure geneesmiddelen. Die worden zo kostbaar voor het ziekenhuis dat het niet vanzelfsprekend is dat iedereen die zomaar krijgt. In die commissie bespreken medisch specialisten, apothekers en het ziekenhuismanagement welke patiënten voor welke geneesmiddelen in aanmerking komen. Dat kan voor medisch specialisten best lastig zijn, omdat ze het idee hebben dat de commissie bepaalt wat zij in de spreekkamer doen. Toch is die discussie nodig om te bepalen voor welke patiënten dure geneesmiddelen meerwaarde hebben en om passende zorg te leveren.’

‘Verder moeten specialisten die een bestuurlijke baan aanvaarden de tijd en de ruimte krijgen om hun taak uit te oefenen. Ze hebben vanzelfsprekend een goede managementopleiding nodig. Maar het gaat ook om waardering. Je ziet nog te veel dat medisch specialisten die bestuurder zijn hun positie ontlenen aan hun klinische activiteiten, terwijl die helemaal niets zeggen over hun bestuurlijke vaardigheden.’

‘Een andere dimensie van medisch leiderschap is wat ik noem “uitgesteld resultaat”. Dat draait om verantwoordelijkheid nemen voor de gezondheid en vitaliteit van de bewoners in het werkgebied van een ziekenhuis. Medisch specialisten kunnen patiënten helpen gezonder te leven en andere keuzes te maken in hun gedrag om ziek-zijn te voorkomen. Het draait allemaal om het welbevinden van patiënten en om voor hen waarde te creëren.’