Vermindering van de uitgaven voor de langdurige zorg was een van de hoofddoelen van de hervorming van de AWBZ. Is dat ook gelukt? Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) heeft in het rapport ‘Landelijke evaluatie van de hervorming langdurige zorg’ onderzocht of de doelen van de hervorming van de langdurige zorg zijn behaald.

Uitgaven AWBZ ontsporen

De groei van de zorguitgaven was volgens beleidsmakers onder het AWBZ-regime uit de bocht gevlogen. De uitgaven voor de ouderenzorg stegen in de periode 2000-2019 gemiddeld met 4,6 procent per jaar, drie keer zo veel als de economische groei. De AWBZ werd in het hervormingsjaar 2015 vervangen door de Wet langdurige zorg (Wlz). De Wlz kent een strenger toelatingsregime, waardoor er minder beroep op wordt gedaan. De huishoudelijke hulp en later de begeleiding gingen met een korting op het budget naar de Wmo. De verwachting was dat gemeenten de zorg onder de Wmo goedkoper zouden kunnen uitvoeren, omdat ze in gesprek kunnen gaan met hulpvragers over wat zij zelf nog kunnen doen, eventueel met hulp van mantelzorgers.

Groei uitgaven langdurige zorg vlakt af

De uitgaven voor de langdurige zorg en ondersteuning laten over de hele periode 2010-2017 een nominale stijging zien (in werkelijke euro’s), maar de groei is afgevlakt, zoals de bedoeling was. De uitgaven blijven zelfs onder de prognose van de overheid. Alleen in de jaren 2013 en 2015 was er geen groei. In 2015 was er zelfs sprake van een daling van de reële uitgaven met 400 miljoen euro. Van 2010-2012 bedroeg de gemiddelde stijging van de reële uitgaven 3,3 procent. Van 2012-2014 was er een gemiddelde daling van 1,1 procent. Daarna was er in de periode 2014-2017 weer een gemiddelde stijging van 0,6 procent. Als aandeel van het bruto binnenlands product (bbp) namen de uitgaven voor langdurige zorg toe van 4,4 naar 4,8 procent. Daarna namen ze geleidelijk af tot 4,5 procent in 2017. Internationaal gezien betekent dit dat de uitgaven voor langdurige zorg en ondersteuning nog steeds hoger zijn dan in vergelijkbare Westerse landen.

Wijkverpleging groeit hard

Opvallend is dat de uitgaven voor wijkverpleging zijn gestegen van 2,3 miljard euro in 2010 naar bijna 3,4 miljard in 2017. Dat is een stijging van 47 procent. Van de uitgaven in 2017 viel 3,1 miljard euro onder de Zorgverzekeringswet (Zvw) en 300 miljoen euro onder de Wet langdurige zorg (Wlz). De uitgaven zijn over de gehele periode 2010-2017 gestegen, met uitzondering van 2013. De stijging vond vooral na 2015 plaats. Als verklaring wijst het SCP op de afschaffing van de lichte zzp’s (1 tot en met 3) en het ontbreken van een eigen bijdrage in de wijkverpleging. In de Wlz en de Wmo zijn er wel eigen bedragen.

Wmo en intramurale zorg

De uitgaven voor de Wmo namen in de periode 2010-2014 geleidelijk af van 5,4 miljard euro in 2010 naar 4,9 miljard euro in 2014. Dat is een daling van 9 procent. Door de invoering van de Wmo 2015 namen de uitgaven fors toe. In 2016 namen ze weer af en in 2017 weer licht toe. De uitgaven voor de intramurale zorg in natura (onder de AWBZ) stegen van 16,2 miljard euro in 2010 naar 18,9 miljard euro in 2012. De stijging van de uitgaven in de periode 2010-2012 bedroeg daarmee 17 procent. In de periode 2012-2014 was slechts een geringe groei van 1 procent. In 2015 daalden de uitgaven zelfs met 100 miljoen euro. In 2016 en 2017 waren er weer lichte stijgingen.